İLK STAND-UPLAR KONYA OTURAKLARINDA MIYDI? (MAYMATÇI GILİS VE DİĞERLERİ)

 

 

İLK STAND-UPLAR KONYA OTURAKLARINDA MIYDI? (MAYMATÇI GILİS)
 
Bu isim karşıma ilk çıktığında “Dünden Bugüne Konya Oturakları” isimli kitabı hazırlıyordum. Fuat (Önder) abi bahsetmişti ve söz konusu kitapta yayımlamıştım.
 
Fuat Önder, yeni nesil pek bilmese de eski dostlar çok iyi bilirler; 19 Mayıs İlkokulu’nun müdürüydü ve aynı zamanda folklor uzmanıdır. Fuat abiyle ilgili bir gün geniş bir yazı yazmalıyım.
 
Konya oturaklarıyla ilgili araştırmalarım sırasında kent merkezindeki oturaklarla kırsal kesimdeki oturakların arasındaki farklılıkları görmüş ve ayırma ihtiyacı hissetmiştim. Şehirde yaşayan kent soyluların eğitim, kültür ve hayata bakış açıları doğal olarak daha farklı olduğu için elbette ki kent merkezindeki oturaklarla, kırsal kesim oturakları arasında farklılıklar olması doğaldır.
 
Merkez oturaklarında eğitim ve kültür seviyesi yüksek hatta yaş olarak da daha dingin yaşlardaki insanların oturakları daha sakin ve daha kültür ağırlıklı olacağı aşikardır. Merhum babam Mazhar Sakman’ın bana aktardıklarına göre “büyüklerin yanında değil içki sigara bile içilmemektedir” ayrıca oyuncu kadınlara “kimse kaşını kaldırıp bakmamaktadır.” Erkeklerin oynaması da çok hoş karşılanmamaktadır.
 
Kırsal kesimdeki oturaklarda ise gençlerin yoğun olması nedeniyle olsa gerektir ki oyunlar oynanmaktadır. Hatta merkezde olmayan veya çok nadir olan taklit vs. gibi faaliyetler “hafiflik” olarak görülmüştür.

 
Maymatçı Gılis’in asıl ismi Süleyman Erol’dur ve İsmil oturaklarını yaşadığı dönemde şenlendirmiş, İsmil’in Nasreddin Hocası olarak görülmüştür. Gılis ile ilgili geniş bilgi Murat Yaylacı kardeşimizin hazırlamış olduğu “Hatırda Kalanlar İsmil” isimli kitapta mevcuttur. Kitap Dünyası tarafından yayımlanan kitabın ikinci baskısı satışa sunulmuştur.

Bu tür kitapları bendeniz yerel tarih veya kişisel tarih açısından çok önemsiyorum. İsmil’in sosyal yaşantısından örnekler sunan kitap önemli bir kaynak olmalıdır. Esasen Ova köyleri Konya oturakları açısından da önemlidir. Geçmiş dönemlerde, şehirden köylere gelin verildiği günlerde, Ova köylerinin zenginliği dillere destandır ve tabii ki de oturakları… Günlerce düzenlenen bu oturakların maddi açıdan da oldukça külfetli olacağı bellidir. İsmil, Karakaya, Sakyatan, Çumra, Obruk gibi yerler, oturaklara ev sahipliği yaparken zenginliklerini de sergilemişlerdir.

 
Gerek Murat Yaylacı ve gerekse İbrahim Küçükdoğru dostlarımızın verdiği bilgiler ışığında Maymatçı, yörede güldüren, komik işler yapan, yani bir anlamda şovmen insanlara verilen bir isimdir. Maymatçı, haybatçı sözünün galat hali de olabilir ki haybatçı; abartan, kuru gürültücü anlamlarında kullanılmaktadır. Gılis ise kökeni ile ilgili olabilir; çünkü ailesi Kilistra’dan buraya göç etmiştir. Konya’da, Kilistra’ya Gilisıra denilmektedir. Buradan yola çıkarak Gilisıralı’nın zamanla Gılis’e dönmüş olması muhtemeldir.
 
İsmil’de düzenlenen oturaklarda kaşık çalmasının yanı sıra sesinin güzelliğinden dolayı da türküler okumaktadır. Murat Yaylacı, Gılis ile ilgili olarak Youtube iki paylaşım yapmıştır, yerel kültüre sahip çıkmasından dolayı İbrahim Küçükdoğru ile birlikte kendisine Konya kültürü adına teşekkür ederim.
 
Henüz stand-up kelimesinin bile hayatımıza girmediği yıllarda Konya oturaklarında şov yapılması, ilk stan-upların Konya oturaklarında yapıldığına dair bir ip ucu olabilir diye düşünüyorum. Çumra’da Corruk lakaplı bir insanımızın da oturaklarda şov yapması bize bunu düşündürmektedir. Ayrıca Mazhar Sakman’dan dinlemiştim; yerel kanun sanatçılarımızdan Veli Ağa’nın cebinde ne ararsanız bulunurmuş. Yaz kış çıkarmadığı avcı yeleğinin ceplerinde firketeden tutunuz, hanımların kullandığı saç tokalarına kadar sanki bir aktar dükkânı gibi çeşit çeşit… Bir punduna getirip Veli Ağa’yı gençlerin yatırıp ceplerini boşaltıp güldükleri bize aktarılanlar arasındadır.
 
Son döneme damgasını vurmuş olan Ahmet Özdemir, müzisyen kimliğinin yanı sıra müthiş bir şovmendir. Yaptıkları şakalar, taklitler şehrin hafızasında daha çok tazedir. Unutulmazlar arasına ismini yazdırdığı süreçte, oturaklarda yükselen ünü daha sonra düğünlere ve televizyonlara kadar uzanırken tüm ülkenin tanıdığı müzisyen ve şovmen olarak hafızalarımıza kazınmıştır.
 
Bu tür eğlenceler Konya oturaklarının da bir başka yönüne işaret ederken ilk stand-upların oturaklarda başladığı yönündeki düşüncelerimizi de güçlendirmektedir.
 
TAHİR SAKMAN